Budując mosty na zachód
Ubezpieczenia w Europie Wschodniej –
30 lat po upadku żelaznej kurtyny

W drugiej połowie XX wieku, w świecie „realnego socjalizmu”, ubezpieczenia nie były istotnym zagadnieniem. Duże aktywa były własnością państwa i nie były w ogóle ubezpieczone. Ubezpieczenia małego mienia prywatnego, ryzyka rolniczego i handlu oraz projektów międzynarodowych były w rękach jednego lub dwóch krajowych zakładów ubezpieczeń, które działały jako swego rodzaju organ finansowy.

Kiedy 30 lat temu doszło do przełomu politycznego, który utorował drogę otwartym społeczeństwom i nowoczesnym państwom demokratycznym, nadeszły również ogromne zmiany gospodarcze. Dawni ubezpieczyciele państwowi zostali sprywatyzowani lub sprzedani zagranicznym grupom ubezpieczeniowym, a wiele międzynarodowych firm otworzyło w krajach Europy Wschodniej swoje oddziały. Obecnie udział rynkowy międzynarodowych zakładów ubezpieczeniowych jest w większości krajów bloku wschodniego przytłaczający. Tylko nielicznym krajowym firmom udało się przetrwać i utrzymać ważną pozycję, tak jak PZU w Polsce czy Triglav w Słowenii. Międzynarodowe firmy ubezpieczeniowe zostały na tych rynkach w pełni zaakceptowane, ponieważ stworzyły wiele miejsc pracy oraz dostosowały swój marketing i produkty do lokalnych potrzeb.

Początki ubezpieczeń związane są z ubezpieczeniami komunikacyjnymi
Początkowo walka o udział w rynku koncentrowała się na ubezpieczaniu towarów, które wszyscy chcieli mieć i których liczba znacznie wzrosła: na samochodach. System polis odnawianych każdego roku pozwalał konsumentom znaleźć najtańsze ubezpieczenie. Dla ubezpieczycieli miało to tę zaletę, że mogli łatwo pozyskać nowych klientów, nawet jeśli przez kilka lat musieli liczyć się ze stratą. Stan ich portfeli poprawił się w momencie, gdy gospodarstwa domowe mogły przeznaczyć na ubezpieczenie większe kwoty. Wydatki rozszerzyły się również na inne obszary, takie jak domy prywatne, mieszkania oraz – w ostatnich latach – ubezpieczenia na życie.

Obecnie penetracja w poszczególnych sektorach wyraźnie zależy od ogólnej zamożności danego kraju, co znajduje również odzwierciedlenie w PKB. Kraje bloku wschodniego otworzyły swoje zamknięte dotąd rynki. W państwach bardziej zamożnych istnieje wyraźna tendencja do równomiernego podziału składki między ubezpieczenia komunikacyjne, ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia majątkowe/OC, dzięki czemu łatwiej je porównać z krajami zachodnimi. Natomiast w państwach o niższym PKB, około 75% wydatków na ubezpieczenia nadal stanowią ubezpieczenia komunikacyjne. Na dystrybucję składek ubezpieczeniowych ma również wpływ ewentualne wsparcie ze strony państwa dla prywatnych programów emerytalnych lub ubezpieczeń na życie i zdrowotnych.

Gospodarcze i prawne zbliżenie z Zachodem
W ciągu ostatnich 30 lat przemysł zmienił się diametralnie: stare fabryki zmodernizowano, wybudowano wiele nowych, niektóre branże, takie jak motoryzacyjna, stały się nawet znakiem firmowym dla krajów wschodnich. Konsekwencją tej zmiany dla branży ubezpieczeniowej był z jednej strony stały wzrost wartości ubezpieczonego mienia i tym samym większa ekspozycja na ryzyko, a z drugiej strony – połączenie dość dobrej, tradycyjnej ochrony przed ryzykiem, takiej jak własna, zakładowa straż pożarna, z nowym, automatycznym sprzętem przeciwpożarowym. Wysokie ryzyko występuje w obszarze klęsk żywiołowych typowych dla całej Europy, takich jak powodzie lub burze, a także trzęsienia ziemi w Europie Południowo-Wschodniej. Niektóre zdarzenia spowodowały nieznany wcześniej poziom zniszczeń.

Od początku transformacji przeprowadzono ważne reformy prawa, które jeszcze wzmocniono dzięki przystąpieniu wielu krajów do UE. Standaryzacja prawa ubezpieczeniowego i sformułowań w umowach, w których zastosowano modele zachodnie, w znacznym stopniu przyczynia się do wysokiego poziomu bezpieczeństwa przy likwidacji szkód ubezpieczeniowych. Obecnie sektor ubezpieczeń jest jednym z najściślej kontrolowanych sektorów gospodarki, a nadzór nad ubezpieczeniami jest w dużej mierze w rękach właściwego banku centralnego. Niektóre państwa wprowadziły niedawno opodatkowanie umów ubezpieczeniowych, nieznane w starym systemie i w czasach transformacji. Stawki podatkowe są jednak zazwyczaj dość niskie.

Ubezpieczenia OC nadal słabo rozwinięte
Jedną z głównych różnic w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych jest niski poziom ubezpieczania odpowiedzialności cywilnej, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych. Sumy ubezpieczeń OC poszukiwanych przez klientów i oferowanych na rynku są zazwyczaj niskie. Ale i tutaj trwa dostosowywanie się do krajów zachodnich. Ostatnie regulacje prawne i orzeczenia sądowe świadczą o tym, że liczba uznanych roszczeń ze strony poszkodowanych znacznie wzrośnie. Mnożą się nowe rodzaje odpowiedzialności, takie jak D&O, odpowiedzialność zawodowa oraz, ostatnio, odpowiedzialność za cyberataki. To również wpływa na ogólne znaczenie ubezpieczeń OC.

Podobnie jak w innych branżach, tak i w sektorze ubezpieczeń zanikają różnice między krajami wschodnimi a resztą Europy. Wyzwania na wszystkich rynkach po obu stronach dawnej żelaznej kurtyny są dziś takie same i można je podsumować za pomocą tych samych pojęć: digitalizacja i ochrona konsumentów, rozwój demograficzny, zmiany klimatu a dostawy energii i stabilność infrastruktury, dostosowanie nowych kanałów i partnerstw handlowych.

Kontakt

Paweł Paluszyński
Prezes Zarządu, CEO

Telefon: +48 22 39 33 200
p.paluszynski@greco.services

Mag. Andreas Krebs
Group Risk & Insurance Technique
Market Coordinator CEE

Telefon: +43 5 04 04 - 229
a.krebs@greco.services

Budując mosty na zachód Ubezpieczenia w Europie Wschodniej – 30 lat po upadku żelaznej kurtyny

Budując mosty na zachód
Ubezpieczenia w Europie Wschodniej –
30 lat po upadku żelaznej kurtyny